آنچه باید درباره بیماری ویروس کرونای جدید (کووید-19) بدانید
در دسامبر 2019 مقامات چینی، پخش شدن ویروسی میان مردمشون رو به جهان اعلام کردن. در طی ماه های بعد، این ویروس به سایر کشورها گسترش پیدا کرد، و تعداد موارد ابتلا هرچند روز دو برابر شد. این ویروس «کرونا ویروس سندرم حاد تنفسی 2» هست که عامل بیماری Covid-19 است که به صورت عامیانه کرونا گفته میشه.
وقتی یه نفر به ویروس کرونا آلوده میشه، دقیقا چه اتفاقی در بدنش می‌افته و چکار باید بکنیم؟
یه ویروس عملا فقط پوسته ای حول مواد ژنتیکی و چند پروتئینه، و سخته بشه اون رو زنده در نظر گرفت. اون فقط با ورود به یه سلول میتونه تکثیر بشه. کرونا میتونه از طریق سطوح پخش بشه، ولی هنوز مشخص نیست که چقدر میتونه روی سطوح زنده بمونه. راه اصلی سرایتش از طریق ریزقطرات تنفسیه ، وقتی که افراد سرفه می کنن، یا وقتی شما با فردی که بیماره تماس داشته باشین و بعد دستتون رو به صورتتون و یا چشم و بینیتون بمالید ویروس سفرش رو از اینجا آغاز می کنه، و بعد به اعماق بدن وارد میشه. مقصدش میتونه روده ها، طحال و یا ریه ها باشه، جاییکه شدیدترین اثرات رو میتونه بذاره. حتی فقط چند ویروس کرونا میتونن شرایط خطرناکی رو رقم بزنن. ریه ها از میلیاردها سلول اِپی‌تِلیال پوشیده شدن. اینها سلولهای مرزی در بدن شما هستن که اندامها و مخاط شما رو پوشش میدن، که احتمال آلوده شدنشون خیلی بالاست.
کرونا به گیرنده خاصی در غشای قربانی های خودش متصل میشه تا از این طریق مواد ژنتیکی خودش رو تزریق کنه. و سلول هم بی خبر از اینکه چه اتفاقی داره میفته، دستورالعملهای جدید رو پیاده می کنه، که خیلی ساده هم هستن؛ کپی و ساخت مجدد. سلول پر میشه از کپی های بیشتر و بیشتری از ویروس تا به نقطه بحرانی میرسه و دستور نهایی رو دریافت می کنه، خودتخریبی.
سلول به نوعی حل میشه و ذرات کرونای جدید که آماده حمله به سلولهای بیشتری هستن رو آزاد می کنه. تعداد سلولهای آلوده شده به شدت افزایش پیدا می کنن. بعد از حدود ده روز، میلیون ها سلول بدن آلوده شدن، و میلیاردها ویروس ریه ها رو اشغال کردن. ویروس هنوز آسیب زیادی وارد نکرده، ولی کرونا الان میخواد هیولایی رو به جون تون بندازه؛ سیستم ایمنی خودتون رو. سیستم ایمنی اگرچه وظیفه ش محافظت از شماست، ولی میتونه بسیار براتون خطرناک بشه و به همین خاطر نیاز به نظارت دقیق داره.
با هجوم سیستم ایمنی به ریه ها برای مبارزه با ویروس، کرونا تعدادی از اونها رو آلوده می کنه و باعث سردرگمی اونها میشه. سلولها گوش و چشم ندارن، اونها غالبا از طریق پروتئین هایِ اطلاعاتیِ کوچیکی به نام سایتوکین ها ارتباط برقرار میکنن. تقریبا همه واکنشهای مهم ایمنی توسط اونها کنترل میشه. کرونا باعث میشه که سلول های ایمنی آلوده شده بیش از حد واکنش نشون بدن و دست به قتل عام بزنن. به بیانی کرونا سیستم ایمنی رو به یه جنون جنگی میندازه، که باعث میشه بیشتر از اونچه که باید سرباز بفرسته که همین عامل اتلاف منابع و آسیب هست.
دو نوع سلول به طور خاص آشوب به پا می کنن؛ اول نوتروفیل ها که تخصص خاصی در کشتن چیزها از جمله سلول های خود ما دارن. وقتی هزاران نوتروفیل وارد میشوند، شروع به پمپ کردن آنزیم ها به بیرون می کنن، و همونقدر که از دشمنان رو میکشن، از دوستان رو هم میکشن. نوع دیگه ای از سلولها که دچار جنون جنگی میشن، سلول های T هستن که معمولا به سلولهای آلوده دستور خودکشی برنامه ریزی شده میدن. و چون در وضعیت گیجی هستن، به سلولهای سالم هم دستور خودکشی میدن. هرچی سلولهای ایمنی بیشتری میرسن، آسیب بیشتری وارد می کنن و بافت سالم بیشتری از ریه رو تخریب میکنن و امکان داره آسیب دائمی و غیرقابل برگشتی به ریه بصورت ناتوانی مادام العمر وارد بشه.
در اکثر موارد سیستم ایمنی کم کم کنترل اوضاع رو بدست میگیره؛ سلول های آلوده رو میکشه، ویروسهایی که در تلاش برای آلوده کردن سلولهای جدید هستن رو متوقف، و میدان جنگ رو تمیز می کنه. و ریکاوری شروع میشه.
اکثریت غالب افراد مبتلا شده به کرونا با علائم نسبتا ملایمی اون رو پشت سر میذارن، اما موارد زیادی هم شدید و حتی وخیم میشن. درصدش مشخص نیست، چون همه موارد کرونا تشخیص داده نشدن، ولی راحت میشه گفت که بسیار بالاتر از درصد مربوط به آنفولانزاست. در موارد حادتر، میلیون ها سلول اپی‌تلیال می میرن، و با مرگ اونها لایه محافظتی ریه از بین میره. در نتیجه آلوئولها؛ کیسه های هوای کوچیکی که تنفس از طریق اونها صورت میگیره میتونن توسط باکتری هایی آلوده بشن که در حالت عادی مشکل بزرگی ایجاد نمی کردن.
بیماران دچار عفونت ریه میشن، تنفس سخت یا حتی بی نتیجه میشه، و بیماران برای زنده مونده به دستگاه تنفس مصنوعی نیاز پیدا می کنن. در این هنگام سیستم ایمنی چند هفته با تمام توان جنگیده و میلیونها ضدویروس ساخته، اما با هزاران باکتری که به سرعت در حال تکثیر هستن، مغلوب میشه. اونها وارد خون شده و بدن رو تحت سلطه خودشون می گیرن. وقتی این اتفاق بیفته، مرگ بسیار محتمله.
کروناویروس اغلب با آنفولانزا مقایسه میشه، اما در واقعیت بسیار خطرناک تره. اگرچه سخت بشه نرخ دقیق کشندگی رو در حین همه‌گیری تعیین کرد، اما با قطعیت می دونیم که سرایتش بسیار بالاتر و سرعت پخشش بیشتر از آنفولانزاست.
دو آینده رو برای یک همه‌گیری مثل کرونا متصوریم؛ کند و سریع. اینکه کدوم آینده رخ بده بستگی به واکنش همه ما در روزهای آغازین شیوع داره. یه همه گیری سریع وحشتناکه و جان بسیاری رو میگیره، اما همه گیری کند در کتابهای تاریخ به یاد نخواهد موند. بدترین سناریوی ممکن برای یه همه گیری سریع با نرخ بالای ابتلا شروع میشه، چون هیچ اقدامی برای کند کردنش انجام نمیشه. چرا این حالت خیلی بده؟ در یک همه گیری سریع افراد زیادی بطور همزمان بیمار میشن، اگه این عدد زیادی بزرگ بشه، نظام بهداشت و درمان توانایی پاسخگویی رو از دست میده. منابع کافی مثل پرسنل پزشکی یا تجهیزاتی مثل دستگاه تنفس برای کمک به همه وجود نداره، افراد بدون اینکه درمانی دریافت کنن می میرن، و بطور همزمان با مریض شدن کارکنان بیشتری از نظام بهداشت و درمان، ظرفیت سیستم حتی کمتر هم میشه.
اگه این حالت اتفاق بیفته، اونوقت تصمیم های وحشتناکی در مورد اینکه کی زنده بمونه و کی نه، باید گرفته بشه. در این سناریو تعداد کشته ها به شدت بالا میره. برای جلوگیری از وقوع این حالت، دنیا یعنی همه ما باید تمام اونچه که میتونیم برای تبدیل این همه گیری به حالت کند انجام بدیم.
همه گیری با پاسخ های درست میتونه کند بشه. بخصوص در فاز ابتدایی، طوریکه هرکسی که بیمار شد بتونه درمان دریافت کنه و به اونجایی نرسه که بیمارستانها ظرفیتشون تکمیل شه. چون واکسنی برای کرونا نداریم، باید رفتار اجتماعی مون رو طوری مهندسی کنیم که بصورت یه واکسن اجتماعی عمل کنه. و این به معنای دو رفتارِ آلوده نشدن، و آلوده نکردن دیگرانه.
با اینکه ساده به نظر میاد، ولی بهترین کاری که میتونید انجام بدید شستن دستهاتونه. صابون واقعا سلاح قدرتمندیه. ویروس کرونا توسط یه لایه چربی احاطه شده. صابون این لایه رو میشکنه و ویروس توانایی آلوده کردن رو از دست میده. همچنین با لیز کردن دستهاتون و با حرکات مکانیکی شستن، ویروسها دور انداخته میشن. برای انجام صحیحش، طوری دستاتون رو بشورین که انگار یه فلفل خیلی تند رو بریدین و الان میخواین لنز چشمی تون رو بذارین! مورد بعدی فاصله گیری اجتماعیه، که خب تجربه خوبی نیست، اما شما باید از بغل کردن ودست دادن امتناع کنید.
اگه میتونید برای محافظت از اونهایی که کارشون برای جامعه لازمه، از دکترها گرفته تا صندوق دارها، یا افسران پلیس خونه بمونید. شما به همه اونها وابسته هستید، و سلامت اونها به شما وابسته ست.
در مقیاس بزرگتر قرنطینه هست که میتونه معانی مختلفی داشته باشه، از محدودیتهای سفر گرفته تا دستورهای مستقیم موندن در خونه. قرنطینه تجربه جالبی نیستن و قطعا خسته کننده و سخته، اما برای ما و بخصوص محققانی که روی دارو و واکسن کار می کنن، زمان حیاتی ای رو میخره. بنابراین اگه تحت قرنطینه قرار گرفتید، باید دلیلش رو درک کنین و بهش احترام بذارین.
هیچکدوم از این کارها راحت نیستن. ولی اگه از دید بزرگتری نگاه کنیم، هزینه خیلی کوچیکی برای پرداختنه.
پاسخ این سوال که اپیدمی ها چطور تموم میشن، بستگی به این داره که چطور شروع بشن. اگه سریع و با شیب تندی شروع بشن، پایان بدی دارن. اگه کند و با شیب نه چندان تندی شروع بشن، پایان قابل قبول تری دارن. و در این روز و زمان، انتخاب، در دستان ماست.
